Enorme toename van aantal warmtepompen in 2022

ATTB, de Belgische vereniging van leveranciers van verwarmingsmateriaal, kijkt – net als de rest van de wereld – terug op een heel bewogen jaar 2022. De invasie van Rusland in Oekraïne zorgde voor een ongekende opstoot van de energieprijzen en een versnelde afbouw van onze afhankelijkheid van (vooral Russisch) gas en olie.

De transitie naar meer hernieuwbare energie kreeg hierdoor een enorme boost, maar om aan de Europese ambities te kunnen beantwoorden hebben we dringend nood aan een stabiel, inspirerend en regelgevend kader voor 20 jaar.

Al sinds het Klimaatakkoord van Parijs (2015), waarin besloten werd om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5 à 2 °C, was er sprake van een langzame energietransitie, weg van fossiele brandstoffen naar meer hernieuwbare energie en meer elektrische oplossingen. Maar de inval van Rusland in Oekraïne verplicht ons tot een veel snellere omschakeling.

De nieuwe geopolitieke realiteit vereist krachtige maatregelen, liefst op Europees niveau. REPowerEU is het in mei 2022 voorgestelde plan van de Europese Commissie om de lidstaten zo snel mogelijk onafhankelijk te maken van Russische fossiele brandstoffen, de energietransitie te versnellen, massale investeringen in hernieuwbare energie te stimuleren en meer te focussen op elektrische oplossingen. Dat betekent onder meer dat ingezet wordt op een snelle groei van het aantal warmtepompen. Die groei is al volop bezig.

De groei van het aantal warmtepompen (alle technologieën samen) in ons land was vorig jaar ongezien groot. Met 30.000 installaties kunnen we spreken van een verdubbeling op een jaar tijd. Ook bij de zonneboilers was er een mooie toename tot bijna 20.000 m² zonnecollectoren en het aantal warmtepompboilers werd zelfs 3 keer groter tot zo’n 30.000 stuks. De verwarmingssector verwacht dat deze trends zich zullen blijven doorzetten, alvast in 2023, en hoogstwaarschijnlijk ook de volgende jaren.

Deels kannibaliseert deze groei natuurlijk wel andere technologieën. Zo zien we bij de stookolieketels – waarvan al langer een daling verwacht werd – dat die nu ook effectief is ingezet: – 4 %. Dat is uiteraard ook te verklaren doordat in Vlaanderen geen stookolieketels meer mogen geïnstalleerd worden (of alleen bij hoge uitzondering). Maar ook de vloerketels op gas kenden een kleine daling.

ATTB pleit al jaren voor een stabiel, inspirerend en regelgevend kader voor bijvoorbeeld 20 jaar, in lijn met de Europese ambities. Maar onze bevoegde overheden weten blijkbaar nog altijd niet goed welke richting we uit moeten met de verwarming van onze gebouwen.

Bijvoorbeeld in het Vlaams Energieakkoord van vorig jaar was opgenomen dat in nieuwbouwwoningen nog een hybride warmtepomp mocht geplaatst worden, en werden daarvoor zelfs nog subsidies gegeven. Dat is toch echt niet zinvol! In goed geïsoleerde nieuwe woningen zou altijd voor een all-electric-oplossing, liefst met een warmtepomp, moeten gekozen worden. Hybride warmtepompen zijn een prima oplossing voor de – veel belangrijkere – renovatiemarkt.

Slechts 4 % van de eengezinswoningen en 6,5 % van de appartementen in ons land hebben nu al een A-label. Zo’n 96% van onze woningen voldoet dus nog niet aan de doelstellingen van 2050. De overheid zou toch moeten inzien dat daar een enorm potentieel aan energie- en CO₂-besparing te vinden is. De huidige renovatiegraad zou wel minstens verdrievoudigd moeten worden.

De technologieën om die besparing te realiseren zijn er, dat is niet het probleem. Wat wel het probleem is: renoveren kost veel geld en de huidige subsidies volstaan absoluut niet.

Een middenklassengezin kan momenteel een subsidie van maximaal 17.500 euro krijgen, terwijl een degelijke renovatie tussen de 40.000 en 85.000 euro kost. Dat betekent dat heel veel gezinnen zelf nog een enorm bedrag moeten ophoesten. Zelfs voor de meest energiebewuste consumenten is dat in deze economisch moeilijke tijden vaak onoverkomelijk.

De overheid moet daarom dringend de subsidies voor energiezuinige investeringen verhogen. In de ons omringende landen liggen die trouwens al veel hoger. Indien dit niet gebeurt, krijgen we een kleine groene elite die het zich kan veroorloven om in de energietransitie mee te stappen, en een grote groep mensen die dat niet kan. We mogen die niet in de kou laten staan.

De renovatiemarkt heeft heel veel potentieel om energie te besparen, en dat is ten andere relatief gemakkelijk.

De snelste methode: alle niet-condenserende ketels vervangen, dat zijn er nog steeds zo’n twee miljoen. Overschakelen naar een condenserende ketel zorgt al voor een energiebesparing van 30 tot 50 %, en reduceert de emissie per installatie met gemiddeld één ton per jaar. Overschakelen naar een (hybride) warmtepomp zorgt voor een besparing van 60 à 80 %.

We moeten hierbij wel vermelden dat ATTB volledig achter de Trias Energetica staat: je moet eerst de energievraag zoveel mogelijk beperken (bij renovaties betekent dit in de eerste plaats goed  isoleren), dan maak je maximaal gebruik van energie uit duurzame bronnen (zon, wind, grond, water), en om in de eventueel nog resterende energiebehoefte te voorzien maak je zo efficiënt mogelijk gebruik van fossiele brandsstoffen (bv. d.m.v. een warmtepomp of een condensatieketel). Maar om je oude verwarmingsketel te vervangen moet je echt niet wachten tot je woning supergeïsoleerd is.

Binnen de energietransitie zal er nooit maar één oplossing zijn. Er zal een veelvoud van technologieën nodig zijn, en een grotere energiemix. De keuze zal altijd afhangen van wat beschikbaar is en wat niet. Van wat kan en wat niet.

Alles volledig op elektrificatie zetten is meer dan een brug te ver. De afhankelijkheid van één bepaalde bron is te risicovol (dat heeft de oorlog in Oekraïne duidelijk gemaakt) en technisch en financieel ook niet haalbaar.

Er zullen dit jaar maar weinig nieuwjaarsfeestjes geweest zijn waar niet over de hoge energieprijzen voor onze verwarming gepraat werd. En over hoe we energie kunnen besparen. De verwarmingssector wil dit jaar nog duidelijker en beter bekend maken dat alle nodige technologische oplossingen daarvoor reeds bestaan. We hoeven niet nog allerlei nieuwe dingen te ontwikkelen. De mensen willen meer dan ooit investeren in energiebesparing en de sector is er klaar voor. Nu is het aan de overheid om de nodige financiële middelen beschikbaar te stellen.

De huidige energiecrisis en de daarmee gepaard gaande energietransitie is enorm. Zo’n transitie is eenmalig, dat hebben wij nog nooit meegemaakt. Zeker voor de verwarmingssector is dit een enorme uitdaging: wij kunnen er als industrie voor zorgen dat de mensen in een van hun primaire levensbehoeften kunnen voorzien en tegelijk een belangrijke bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen. En daarmee de wereld een beetje beter maken dan hij nu is.