Het business model voor warmtepompen evolueert voortdurend

“2021 was een beslissend jaar voor de warmtepompsector”, zo opent de European Heat Pump Association (EHPA) zijn ‘2021 market outlook’ voor warmtepompen. De sector herstelde zich wonderwel van de coronapandemie en kende in Europa een stijging van 25 procent. In 2021 werden meer dan twee miljoen warmtepompen geplaatst – goed voor een kwart van alle geplaatste verwarmingstoestellen op de Europese markt. Toch staan de sterren nog lang niet altijd even gunstig voor de warmtepomp.

Ook in België viel er een stijging te noteren. Dat blijkt uit het jaarverslag van ATTB, de Belgische vereni­ging van producenten en invoerders van energie-­efficiënte oplossingen voor een comfor­tabel binnen­klimaat en sanitair warm water. “De ver­koop van warmte­pompen (vooral lucht-water) steeg met 11% naar 17.000 stuks maar deze tech­niek blijft, in vergelijking met de 245.000 ver­kochte ketels, nog steeds slechts een klein deel van de markt in­nemen. En dat zal allicht zo blijven zo­lang warmte­pompen bijna uit­sluitend gebruikt worden bij nieuw­bouw en bij zware ener­getische reno­vaties”, klinkt het. EHPA klinkt noch­tans opti­mistischer: “Warmte­pompen zijn hard op weg de standaard­oplossing voor nieuwe gebouwen te worden.  

Technologieontwikkeling in combinatie met slim­me reno­vatie maakt de directe ver­vanging van ver­warmings­systemen ook in de be­staande bouw een haal­bare optie. Het kan niet vaak genoeg her­haald worden: ‘warmte­pompen werken in renovatie’.”

Natuurlijk spelen in België andere factoren een belemmerende rol. Het is bekend: elektriciteit wordt in België een pak zwaarder belast dan gas. “De terugverdientijd van een warmtepomp? Nooit”, klonk het in een veelzeggende tweet van energie-expert Ruben Baetens (3E). “Je kan vandaag bij wijze van spreken een elektrische warmtepomp gratis geven en ze zal nog niet rendabel zijn”, voegde hij daar nog aan toe in De Tijd. Eind 2021 gaf hij op het Warmtepompsymposium van ODE extra duiding bij zijn visie. “Van mij moet er zelfs geen terugverdientijd zijn – de toekomst hoeft niet altijd goedkoper te zijn als het heden. Van zodra de operationele én investeringskost gelijk blijft aan die van vandaag, kan je zelfs al aan een verplichting denken.” 

Hét probleem is volgens Baetens dat het verdien­model – en dus de competitiviteit – van de warmte­pomp in de loop der jaren ingrijpend is veranderd. Dat was een gevolg van een veranderend beleids­kader. “Zo was tussen 2008 en 2015 het verschil tussen de gas- en de elektriciteits­prijs een stuk kleiner dan vandaag. Maar van­wege de hoge investerings­kosten en de niet zo strenge EPB-eisen was er toen niet echt een incentive om warmte­pompen te plaatsen. Eind januari 2016 was elektriciteit al zes keer zo duur als gas geworden. Het afschaffen van het principe van de terug­draaiende teller bij zonne­panelen heeft de operationele kost van de warmte­pomp nog doen toenemen”, klinkt het. ”En dus is het verdien­model alweer helemaal anders. Vandaag is er vooral onduidelijk­heid, want gezinnen wordt aan­bevolen hun zelfverbruik te verhogen, maar het is bij­zonder moeilijk om per voor elk gezin het potentieel te voor­spellen – elk gezin is immers anders.”

De conclusie van Baetens: “Hou er rekening mee dat elk business model over twee jaar al verleden tijd kan zijn. Ook de toekomst ziet er wellicht helemaal anders uit dan de situatie vandaag. De dimensionering van een in 2008 gelegde PV-installatie houdt vandaag totaal geen steek meer, omdat de randfactoren allemaal ingrijpend zijn veranderd. Nu wordt volop ingezet op zelf­consumptie, en houdt men daar sterk rekening mee bij het dimensioneren van PV-installaties. Maar stel dat er in de komende jaren een taxshift volgt, en elektriciteit minder belast wordt en gas net meer, dan verdwijnt de waarde van die zelfconsumptie. En dan klopt het plaatje niet meer.”

Toch gelooft ook Baetens in de uiteindelijke échte doorbraak van de warmtepompen. “Je moet sowieso aan mensen duidelijk maken dat ver­haal van gas en stookolie ooit eindig zal zijn. Voor­al omdat het besef groeit dat er iets schort aan de discrepantie tussen gas- en stroomprijzen. Een tax­shift dringt zich hoe dan ook op. Mensen hebben een kort geheugen, en beseffen niet dat dit verschil amper 10 jaar geleden nog een stuk kleiner was.”