Het Vlaams regeerakkoord onder de milieuloep

Wie het klimaat- en energiehoofdstuk van het nieuwe Vlaamse regeerakkoord doorleest, blijft met een dubbel gevoel achter: aan de ene kant staan er lovenswaardige engagementen voor meer natuur, vergroening van de landbouw en kernversterking in. Aan de andere kant wordt de grootste bedreiging voor de biodiversiteit – de klimaatverandering – onvoldoende aangepakt. Dit regeerakkoord zet ons niet op het juiste pad naar koolstofneutraliteit tegen 2050 en dreigt ons te veroordelen tot de staart van het Europese peloton. Europees supercommissaris Frans Timmermans kondigde immers aan om binnen de eerste 100 dagen van de nieuwe Europese legislatuur zijn Green New Deal te presenteren: een volledige omslag naar koolstofneutraal voor de EU. 

Kijken we naar de maatregelen in de gebouwsector, dan springen er wel enkele opmerkelijke aankondigingen uit. Huurwoningen krijgen een energienorm, die geleidelijk aangescherpt wordt. Huurders krijgen zo eindelijk zekerheid op een kwaliteitsvol dak boven hun hoofd. Tertiaire gebouwen moeten na verkoop binnen de vijf jaar grondig gerenoveerd worden en vanaf 2030 een minimaal energieprestatielabel halen. Onbegrijpelijk dat de gelijkaardige maatregel voor woningen gesneuveld is, terwijl die als hoeksteen van het renovatiebeleid ingeschreven staat in het ontwerp energie- en klimaatplan 2030. Het is een grote vraag hoe de regering deze 4.900 GWh aan besparingen denkt te compenseren. Wel een mooie zet: de besparingsverplichting van 2,09% per jaar voor alle gebouwen van gemeenten, intercommunales en provincies. De Vlaamse overheid trekt de doelstelling voor haar eigen gebouwen ook op van 2,09% naar 2,5% per jaar. Hopelijk zullen de overheden op die manier toch de bouwsector een duw in de rug kunnen geven.

 De regering neemt voorzichtige stappen om de verwarming te vergroenen. Stookolieketels worden terecht als eerste uitgefaseerd. Ze worden niet enkel gebannen bij nieuwbouw of zware renovaties, maar ook een vervanging is niet meer mogelijk bij woningen die een gasnet voor de deur hebben. Deze maatregel staat of valt echter met een effectief handhavingsbeleid. Een verplichte registratie van verwarmingstoestellen dringt zich op. Van een afbouwscenario voor aardgas is in het regeerakkoord geen sprake. En ook de broodnodige lastenverschuiving van elektriciteit naar aardgas en stookolie is uit de boot gevallen. De regering legt de focus enkel op het beperken van de elektriciteitsfactuur en mist zo een prachtkans om de verwarming te vergroenen. 

De doelstellingen van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen worden bevestigd, met een bouwshift van bouwen in open ruimte naar bouwen in de stads- en dorpscentra. Het regeerakkoord bevat vooral maatregelen om sterker in te zetten op kernversterking, met onder meer aandacht voor nieuwe woonvormen, brownfieldontwikkeling en een mix van functies. Dit zal gebeuren samen met voorlopers uit de sector, middenveldorganisaties en lokale overheden. Het neutraliseren van slecht gelegen bouwzones krijgt veel minder aandacht en wordt voornamelijk beperkt tot watergevoelige gebieden. Het akkoord zegt niets over slecht gelegen woonreservegebieden of over zonevreemde bossen in bouwzones. Wel is het de bedoeling dat als open ruimte wordt ingenomen voor een harde ontwikkeling, dit gecompenseerd wordt door evenredig slecht gelegen bouwzones te neutraliseren. Hoe de regering dat wil doen, is niet duidelijk.