Preview op de bouwsector: de weg naar koolstofneutraal, het nut van subsidies en de tekorten in de bouwsector

Hoe staat het met de bouwsector in Vlaanderen? Wat zijn de uitdagingen voor vandaag en morgen? En hoe gaan we koolstofneutraal naar de toekomst toe?  Een aantal experten uit het veld hebben zich over deze en andere vragen gebogen. Aan het woord zijn Vlaams minister van Financiën en Begroting, Wonen en Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele, CEO van Wienerberger België Caroline Van de Velde, Professor Johan Albrecht van de Universiteit Gent en Bieke Gepts, zaakvoerder van onderzoeksbureau Essencia Marketing.

De bouwsector doet het goed. Sinds het einde van de eerste lockdown ziet men dat de bouwactiviteit is aangetrokken en de experten zijn het erover eens dat de bouwsector zich in een hoogconjunctuur begeeft. “We bevinden ons op het niveau van 2004 – 2005 – 2006, waar ook wel naar gerefereerd wordt als de gouden jaren van de bouwsector”, legt Bieke Gepts uit.

Niettegenstaande staat de sector voor een aantal uitdagingen, zowel op lange als korte termijn.

Een eerste belangrijke uitdaging ligt in het feit dat de EU tegen 2050 het eerste koolstofarme continent wil zijn. Om dit te bereiken moet de uitstoot in alle sectoren dalen met 80 tot 95%, ook in onze bouw- en woningsector. De Vlaamse regering heeft daarvoor een tijdje geleden de handen in mekaar geslagen met de bouwsector en kwam zo tot het Renovatiepact 2050. Het doel is tegen 2050 te evolueren naar een bijna energieneutraal woningpark.

Wetende dat we met een enorm verouderd woningpark zitten, is dit zeker geen sinecure.

“In Vlaanderen voldoet 5% van de woningen aan de normen die voorzien zijn voor 2050, in Wallonië is dat 1% en in Brussel voldoet slechts 0.5% aan deze normen”, staaft Professor Albrecht. Concreet moet 97% van de woningen op 30 jaar tijd getransformeerd worden.

De renovatiegraad moet dus fors omhoog. Maar toch zien we in de praktijk dat deze de laatste 10 jaar is afgevlakt. “En dan moeten we ons de vraag stellen hoe dit komt.” Een reden is zeker de financiële barrière. Zo blijkt ook uit het onderzoek van Professor Albrecht:  “Bijna de helft van de Vlaamse woningeigenaars heeft niet voldoende middelen om de noodzakelijke renovaties voor een klimaatneutrale woning te kunnen doorvoeren. 20% van deze groep geeft aan een tekort tot 50.000 euro te hebben.”

Maar, zo nuanceert de professor, langs de andere kant zijn er ook heel wat eigenaars die wél de financiële middelen hebben maar ook niet renoveren. In het beleid moet dus niet enkel gekeken worden naar de financiële ondersteuning voor zij die niet voldoende middelen hebben om te renoveren, maar ook zeker de eigenaars die het wel kunnen, meetrekken in het verhaal naar 2050.

Minister Diependaele is het eens met deze vaststelling. “We moeten zeker niet te snel denken dat we het wel zullen oplossen met premies.” Daarom wordt er ook een belangrijke focus gelegd op het over de streep trekken van eigenaars die momenteel géén voordelen zien in het uitvoeren van een energetische renovatie of die het wel kunnen, maar niet doen. De minister vervolgt: “De oplossing zit daar in het sensibiliseren van de bevolking opdat mensen het prioritair belang ervan gaan inzien. Eigenaars moeten willen investeren in hun project, in het belang van het milieu én de eigen portemonnee.”

Toch blijft het beschikbaar stellen van premies een belangrijke aanmoediging. Zeker in de huidige situatie waarbij de prijzen van de kwalitatief slechtere woningen de afgelopen jaren gestegen zijn. Dit impliceert dat vele kopers vandaag de dag niet of minder snel kunnen renoveren omdat de aankoop van de woning al zeer duur was. Financiële ondersteuning is dan zeker wenselijk.

Maar ook, zo merken de experts op, is het belangrijk te weten hoe de woning ervoor staat op het vlak van energie om te weten welke renovatiekosten de koper of eigenaar nog te wachten staan. En daar is het EPC-attest een belangrijke parameter voor.

De noodzaak inzien van klimaatrenovaties hangt ook samen met het kennen van de toestand van de woning. En daar knelt blijkbaar ook het schoentje. Veel eigenaars weten op dit moment niet wat het EPC is van hun woning. Het kennen van die waarde kan aanzetten om alsnog over te gaan tot een renovatie, zeker voor de eigenaars die geen financiële barrière hebben, en met het oog op het behoud van de waarde van het pand.

Minister Diependaele merkt in dat kader op dat 2050 voor heel wat eigenaars nog ver weg in de toekomst ligt. Het perspectief op lange termijn moedigt vandaag de dag nog onvoldoende aan om nu al rekening te houden met de normen en het waarde-behoud in 2050 bijvoorbeeld. Ook daar ligt er dus nog een belangrijke uitdaging voor de toekomst. Als men de normen van 2050 wil kunnen realiseren, moet men nu aan de slag.

Maar hoe zit het met de bouwsector zelf? Zijn zij klaar om mee aan de slag te gaan? Caroline Van de Velde, CEO van Wienerberger België, bevestigt dat het goed gaat met de bouwsector, maar kampt, net zoals vele bouwbedrijven, met een steeds groter worden tekort aan grondstoffen en producten. “En dat tekort wordt alleen maar groter nu China en de VS terug heropleven na de covid-pandemie. Gevolg? De prijzen stijgen enorm en snel. Zo is de aankoopprijs van hout verdubbeld en ook isolatie is veel duurder geworden.” Dit heeft uiteraard een effect op de prijzen van de renovatiekosten, want leveranciers zullen op een bepaald moment ongetwijfeld deze prijsstijgingen moeten doorrekenen aan de eindconsument. Het zal dan ook belangrijk zijn om een balans te vinden tussen de stijgende prijzen en tegelijk vermijden dat de investeringen op termijn dalen. Zo is er de vrees voor een stijging van de inflatie, die in de VS al oploopt tot 5%.

Maar ook een tekort op de arbeidsmarkt en het vinden van geschikt personeel in de bouw, is een enorm pijnpunt. In de bouwsector zijn er veel knelpuntberoepen, denk maar aan metsers en dakdekkers, maar ook in de industrie. Hier gaat het vaak om de technische beroepen. Het vinden van de juiste profielen voor IT, Automation, processing,… blijkt een groot probleem. Toch is er in Vlaanderen, met zijn tewerkstellingsgraad van ongeveer 75%, zeker nog arbeidspotentieel. Het heractiveren van de werkloosheidspopulatie, en het omscholen van mensen naar knelpuntberoepen in de bouw, is zeker een weg die verder bewandeld moet worden.

Dit tekort heeft ook een invloed op de werking van bedrijven in de bouwsector. Zo merkt Bieke Gepts op dat er steeds meer wordt ingezet op prefab en geïndustrialiseerd bouwen, om zo minder afhankelijk te zijn van medewerkers.

Tot slot is er vandaag de dag nog de schaarste aan bouwgronden en de daarbij horende stijgende woningprijzen. Hoe schatten de experten daar de toekomst in? Professor Albrecht: “Ik verwacht dat men alsmaar meer zal inzetten op de afbraak van zeer slechte woningen om deze te vervangen door duurzame nieuwbouwwoningen. Voornamelijk in de stad zal dit een belangrijke factor zijn om aantrekkelijk te blijven.”

Het verlaagde BTW-tarief van 6% (i.p.v. 21%) zal daarbij een cruciale rol spelen. Minister Diependaele beaamt en is eveneens voorstander om de registratierechten nog verder te doen dalen. “Mensen gaan dan sneller een woning kopen en verkopen. Dit geeft alleen maar voordelen, zo zullen mensen bijvoorbeeld sneller geneigd zijn dichterbij hun werk te wonen, dus ook naar mobiliteit toe geeft dit perspectief.”

De experten rond de tafel zijn het met elkaar eens: de bouwsector boomt maar staat, samen met de overheid, voor de nodige uitdagingen. Er is een belangrijke taak weggelegd voor het ondersteunen en sensibiliseren van woningeigenaars om de ambitieuze koolstofneutrale doelstellingen te behalen. Tegelijkertijd heeft de bouwsector de belangrijke taak om de groei te kunnen bijhouden, gezien het enorme potentieel op de renovatiemarkt. Het aantrekken van arbeidskrachten en voldoende voorraden speelt daarbij zeker een belangrijke rol.

Interesse in het volledige rondetafelgesprek? Bekijk hier de opname.