Gesofisticeerd gebouwbeheersysteem garandeert CO2-neutrale klimatisatie

Een multifunctioneel historisch gebouw met veertien verschillende vloerniveaus uitrusten met hedendaagse technieken die een ongeëvenaard comfortniveau bieden én veel flexibiliteit toelaten: het is geen sinecure. Het vernieuwde Wintercircus in Gent bewijst echter dat het kan, met dank aan een doordacht architecturaal ontwerp en een slim technisch concept. De discreet geïntegreerde HVAC-installatie wordt aangestuurd door een performant gebouwbeheersysteem van PRIVA, dat niet alleen uiterst energiezuinige en fossielvrije verwarming en koeling toelaat, maar ook variabele functionele invullingen mogelijk maakt.

Het Gentse Wintercircus is een uniek gebouw met een woelige geschiedenis. Het werd in 1895 opgetrokken en in 1923 noodgedwongen herop­gebouwd na een verwoestende brand. In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog werd het iconische complex omgevormd tot Garage Mahy. Dit ging gepaard met ingrijpende verbouwingen, waarbij het typische circusinterieur deels verloren ging en karakteristieke industriële elementen werden toegevoegd (beton- structuur, rode fabrieksvloer, aanrijhellingen …). In 1978 sloot de garage haar deuren. Het gebouw deed nog twee decennia dienst als depot voor oldtimers, maar kwam uiteindelijk leeg te staan en raakte in verval, tot het in 2005 overgekocht werd door stadsontwikkelingsbedrijf sogent in functie van renovatie en integratie in het vernieuwde stadsdeel De Krook, met de aanpalende bibliotheek als uithangbord. Nu de structurele werkzaamheden afgerond zijn, is het wachten op de verdere afwerking van de cascoruimtes rond de publieke middenpiste en een exploitant die het beheer van het gebouw op zich wil nemen. 

Het programma voor de nieuwe invulling van het Wintercircus is erg divers. “De middenpiste zal fungeren als een overdekt stadsplein van 1200 m², dat overdag voor iedereen toegankelijk is en dat zich leent tot de organisatie van allerhande activiteiten. De omringende cascoruimtes bieden onder meer plaats aan flexibele werkplekken voor start-ups, scale-ups en technologiebedrijven, vergaderzalen, loungeruimtes, een auditorium op de eerste verdieping en een gelijkvloerse duplexruimte met een retailfunctie. Verschillende horecavoor-zieningen zullen extra leven in de brouwerij brengen: een café dat uitgeeft op de middenpiste, een restaurant op de tweede verdieping en een rooftopbar met een prachtig uitzicht over de Gentse skyline. Een cirkelvormige concertzaal onder het middenplein, die is opgevat als een box-in-boxstructuur met een aparte in- en uitgang, maakt het plaatje compleet”, vertelt Wouter Notebaert van sogent. 

De betrokken architectenbureaus – enerzijds Atelier Kempe Thill en aNNo architecten (concept), anderzijds BARO Architectuur en SumProject (ontwerp en uitvoering) – kregen de opdracht om de nieuwe invullingen zo discreet mogelijk te integreren en de unieke historische gelaagdheid in het Wintercircus te behouden en waar nodig te versterken. “We focusten daarbij op beeldbepalende en verhalende elementen, al was er wel wat kunst- en vliegwerk nodig om ze op te waarderen naar de huidige normen inzake brandstabiliteit, draagkracht en akoestiek. Zo is de metalen koepelstructuur waar nodig hersteld en verstevigd. Het oude pleisterwerk rond de middenpiste hebben we zo veel mogelijk gefixeerd om de ruige charme van het gebouw in de verf te zetten”, vertelt Geert Willemyns, architect-zaakvoerder bij BARO.

“De nieuwe invullingen zijn naadloos ingepast in de bestaande context. Een mooi voorbeeld hiervan is het auditorium, dat in het verleden dienstdeed als scène van het circus. Het zit vervat in de oksel van een van de aanrijhellingen en is volledig omhuld met glazen wanden. Dit minimaliseert de visuele impact en zorgt tegelijkertijd voor een sterke verbondenheid met de rest van het gebouw. Daarnaast doet de voormalige olifantenhelling opnieuw dienst als toegang tot het middenplein en is de smeerputtenzone van Garage Mahy omgetoverd tot een ontmoetingsruimte. We zijn er eveneens in geslaagd om de originele ondergrondse paardenstallen te bewaren en als karaktervolle vergader- en ontmoetingsruimtes te integreren in het vernieuwde geheel, inclusief behoud van baksteengewelven, ijzeren poutrelles en kolommen en zelfs de voederbakken voor de paarden.” 

Wat het vernieuwde Wintercircus eens zo bijzonder maakt, is dat het niet enkel een toonbeeld is van duurzame herbestemming, maar ook van energie- zuinigheid. Met de klimaatambities van Stad Gent in het achterhoofd – energieneutraal tegen 2050 – dokterden het multidisciplinaire studiebureau VK architects+engineers en installateur SIX een erg vooruitstrevend HVAC-concept uit. Het pièce de résistance is ongetwijfeld het BEO-veld onder de middenpiste, dat in combinatie met drie warmtepompen en een vloerver-warmingssysteem voor fossielvrije, CO2-neutrale verwarming en koeling zorgt. “36 boringen van 149 meter diep onder een bestaand gebouw in het drukke stadscentrum van Gent: het was een technisch en logistiek huzarenstukje”, benadrukt Andy Wyckaert, senior project engineer bij VK architects+engineers.

“Bovendien moesten we alle technieken met het grootst mogelijke respect voor de historische architectuur implementeren, zodat ze minimaal in het oog zouden springen. We hebben twee ondergrondse technische ruimtes gerealiseerd waarin we alle technische voorzieningen hebben ingepast, met aandacht voor makkelijk onderhoud en vlotte toegankelijkheid. Een complex puzzelwerk! Bovengronds was het zaak om de HVAC-voorzieningen, sprinklers, verlichting enzovoort maximaal te integreren in de bestaande structurele elementen en de nieuwe kabelgoten.”    

Alle technieken worden aangestuurd door een gesofisticeerd gebouwbeheer-systeem van PRIVA, het technische brein van het gebouw. “Flexibiliteit is daarbij het ordewoord”, vertellen Michel Lebeer en Bart Gaerdelen van installateur SIX. “Enerzijds zijn er ruimtes die al volledig afgewerkt zijn qua klimatisatie (zoals het auditorium), anderzijds zijn er zones die nog een concrete invulling moeten krijgen en die dus ook nog moeten worden uitgerust met eindunits. Bovendien impliceert het multifunctionele concept van het vernieuwde Wintercircus dat het gebruik sterk moet kunnen variëren doorheen de tijd. Vandaar dat we onder meer werken met een tweedeling tussen leegstands- en bezettingsmodus, zodat de zes luchtgroepen alleen draaien wanneer het nodig is.”

“Dit alles vergde behoorlijk wat denk-, reken- en programmeerwerk, maar gelukkig konden we rekenen op de laatste nieuwe gebouwbeheertechnologie van PRIVA. Naast de HVAC-installatie zijn ook de sprinklers en de verlichting eraan gekoppeld, zodat de toekomstige exploitant alles kan aansturen via één platform en het energie-, water- en elektriciteitsverbruik in detail kan monitoren (onder meer via een 45-tal calorimeters). Dat alle bijbehorende data wordt opgeslagen in de cloud en dus vanop afstand te raadplegen en bij te sturen is, is een geweldig pluspunt. Bovendien is er sprake van een connectie met de aanpalende bibliotheek (onder meer om verwarming en koeling uit te wisselen), die eveneens wordt aangestuurd door een PRIVA-systeem. Dit alles maakt dat het vernieuwde Wintercircus op technisch en energetisch vlak het meest vooruitstrevende gebouw van heel de stad is, hoewel het al meer dan 135 jaar oud is!”    

PRIVA: kwalitatief cloudbased gebouwbeheer
PRIVA was oorspronkelijk voornamelijk actief in tuinbouw, maar rolde via de klimatisatie van het RAI-gebouw in Amsterdam ook in het gebouwsegment. “Belangrijk om weten is dat we merk-onafhankelijk zijn, wat maakt dat onze systemen zowel in nieuwe als bestaande gebouwen kunnen worden toegepast”, legt accountmanager Patrick Maes uit. “Alle gebouwgegevens zijn in real time te raadplegen en te monitoren in de cloud. Slimme koppelingen met sensoren, meettoestellen, aggregaten enzovoort resulteren in smart buildings die intelligent en duurzaam zijn. Eigenaars en gebouwbeheerders kunnen kiezen uit drie Digital Services-pakketten (Starter, Essentials en Plus). Op basis daarvan kunnen ze tools toevoegen die nodig zijn om hun gebouw snel, veilig en kostenefficiënt vanop afstand te beheren. Zo kunnen ze rekenen op een slim, geïntegreerd gebouwbeheersysteem dat zich aanpast aan activiteiten, gebruikers en omgevingsfactoren, de balans zoekt tussen optimaal comfort en minimaal energie-verbruik en inzicht geven in de prestaties van uw gebouw en verdere optimalisaties.”